NDT-Bobath to metoda, która umożliwia regulację napięcia mięśniowego oraz zmianę patologicznych wzorców ruchowych u niemowląt. Ważne są zarówno ćwiczenia, wykonywane we współpracy z dzieckiem, jak i domowa pielęgnacja.
Historia i zastosowanie metody NDT-Bobath
Metoda NDT-Bobath została stworzona w latach 40 XX w. w Wielkiej Brytanii przez lekarza i fizjoterapeutę – Karla i Bertę Bobath, a następnie rozwinięta przez ich uczennice – lekarza pediatrę Elisabeth Koeng i fizjoterapeutkę Mary Quinton. Stworzyły one metodę NDT (neurodevelopmental treatment) dla niemowląt.
Metoda NDT-Bobath szybko rozpowszechniła się na świecie i znalazła zastosowanie do usprawniania wcześniaków, niemowląt i małych dzieci z opóźnionym rozwojem psychoruchowym, zaburzeniami napięcia mięśniowego, chorobami neurologicznymi, ortopedycznymi oraz chorobami uwarunkowanymi genetycznie.
Rozwój dziecka z uszkodzonym mózgiem
Autorzy metody zauważyli, iż rozwój dziecka z uszkodzonym OUN (ośrodkowym układem nerwowym) przebiega inaczej niż rozwój prawidłowy. Charakteryzuje się on opóźnieniem w stosunku do wieku oraz zaburzeniami napięcia mięśniowego (napięcie wzmożone lub obniżone). Dodatkowo obserwuje się nieprawidłowe pozycje ułożeniowe i ruchy ciała dziecka zwane patologicznymi wzorcami ruchowymi. Są to przykładowo: asymetryczne ułożenie głowy, wygięcie w literę C tułowia. Charakterystyczne jest ubóstwo ruchów, z przewagą ruchów zginania i prostowania w obrębie kończyn i tułowia. Ruchy rotacyjne, takie jak np. przekręcanie się, stanowią trudność dla dziecka.
Od samego początku możemy zaobserwować trudności z kontrolą głowy. Dziecko nie podnosi jej długo, a następnie źle kontroluje jej ustawienie w przestrzeni. Na dalszym etapie rozwoju pojawiają się nieprawidłowe ruchy w dystalnych częściach ciała – rękach i stopach.
Dzieje się tak z powodu uszkodzenia dróg nerwowych w mózgu odpowiedzialnych za ruch oraz za odbieranie bodźców zmysłowych. U dzieci z uszkodzeniem mózgu bodźce zmysłowe (wzrok, słuch, dotyk oraz czucie głębokie) odczuwane są w sposób odmienny. Ponieważ jakość wykonywanych ruchów zależy od prawidłowego odbierania bodźców zmysłowych, w konsekwencji powstaje nieprawidłowy wzorzec ruchu.
Założenie metody NDT-Bobath
Celem terapii jest:
- Regulacja napięcia mięśniowego, czyli obniżanie wzmożonego napięcia lub podwyższenie obniżonego.
- Hamowanie nieprawidłowych odruchów, które przetrwały u dziecka poza okres ich fizjologicznego występowania.
- Zmiana patologicznych wzorców ruchowych poprzez wyzwalanie przez terapeutę ruchów możliwie najbardziej zbliżonych do prawidłowych i zgodnych z przewidzianym okresem występowania w kalendarzu rozwoju dziecka.
- Ostatecznym celem terapii jest utrwalenie nowych umiejętności i zdolności do wykorzystania ich przez dziecko w codziennej aktywności ruchowej.
Na czym polegają ćwiczenia w metodzie NDT-Bobath?
Ćwiczenia prowadzone są przez fizjoterapeutę dziecięcego bez stresu i płaczu dziecka, z poczuciem jego bezpieczeństwa, ponieważ potrzebna jest jego współpraca. Ćwiczenia przeprowadzane są indywidualnie zgodnie z poziomem jego rozwoju, szybkością uczenia się nowych umiejętności. Stymulowane są wszystkie zmysły. Ruch dotyczy całego ciała, a nie poszczególnych jego części.
Ćwiczenia oparte są o proces tzw. motor learning, czyli nauczanie poprzez ruch. Należy promować aktywność dziecka w oparciu o prawidłowy rozwój, wykorzystując maksimum jego możliwości. Rozwój prowadzi się zawsze z tzw. punktów kluczowych, do których należą barki, głowa, miednica, co ułatwia uzyskanie prawidłowego wzorca ruchu w dystalnych częściach kończyn. Wykorzystuje się różne techniki np. taping czy pressure, aktywując w ten sposób mięśnie, stymulując przenoszenie ciężaru ciała.
Na czym polega domowa pielęgnacja wg metody NDT-Bobath?
Od samego początku do terapii włącza się rodziców. To oni są najważniejszymi terapeutami dziecka. Ich zadanie to przede wszystkim prawidłowo wykonywana codzienna pielęgnacja, czyli: karmienie, noszenie, zabawa z dzieckiem, do której wplata się ćwiczenia zalecane przez fizjoterapeutę. Dziecko włącza się maksymalnie w życie rodzinne, co ułatwia mu pokonywanie własnych ograniczeń ruchowo-sensorycznych.
Dolegliwości, z którymi można zgłosić się ze swoim dzieckiem na terapię NDT-Bobath
Do zgłoszenia się na terapię metodą NDT-Bobath powinny skłonić następujące zachowania dziecka:
- nadmierne odginanie głowy do tyłu,
- układanie się asymetrycznie,
- wzrok skierowany tylko w jedną stronę,
- mocne zaciskanie pięści, prężenie się,
- niechęć do leżenia na brzuchu lub zmiany pozycji.
Wskazania do terapii NDT-Bobath
Wymieniamy następujące wskazania do terapii:
- zaburzenia napięcia mięśniowego, wzmożone bądź obniżone napięcie mięśniowe,
- opóźniony rozwój psychoruchowy,
- wcześniactwo,
- asymetryczne ułożenie,
- kręcz szyi,
- uszkodzenie splotu ramiennego,
- zespoły wad genetycznych,
- choroby genetyczne,
- wady rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego.
