Choroba Scheuermanna, inaczej kifoza młodzieńcza, dotyczy nastolatków w wieku 11-15 lat, zdecydowanie częściej chłopców. Występuje u około 5% młodzieży w wieku dorastania. Choroba umiejscawia się najczęściej w kręgosłupie piersiowym prowokując do powstania tzw. pleców okrągłych, co zauważone zostaje przez otoczenie dziecka.
Choroba Scheuermanna – co to jest?
Kręgosłup zdrowej osoby cechuje się występowaniem naturalnych krzywizn czyli wygięć kręgosłupa:
- ku tyłowi w odcinku piersiowym (kifoza piersiowa),
- ku przodowi w odcinku szyjnym i lędźwiowym (lordoza lędźwiowa i szyjna).
W chorobie Scheuermanna najczęściej dochodzi do pogłębienia kifozy piersiowej, co sprawia wrażenie ,,garbienia się”. Rzadziej schorzenie umiejscawia się na pograniczu piersiowo-lędźwiowym, powodując w tym miejscu nienaturalną kifozę połączeniową piersiowo-lędźwiową. Górna część kręgosłupa piersiowego jest w tej postaci spłaszczona.
Krzywizny kręgosłupa ulegają powyższym deformacjom z powodu zaburzeń rozwoju kręgosłupa. Przyczyny tych zmian nie są znane, ale obserwuje się występowanie rodzinne tej choroby.
Zmiany w obrazie RTG
Kręgi obniżają się z przodu i przyjmują kształt klinowaty zamiast prostokątnego. Krawędzie trzonów są nierówne, a ich fragmenty uwypuklają się w trzony, tworząc widoczne w obrazie RTG tzw. guzki Schmorla. Dyski międzykręgowe obniżają się i ulegają degeneracji.
Jakie są objawy kifozy młodzieńczej?
Zmiany te prowadza do pogłębienia się kifozy piersiowej z widocznym zaokrągleniem pleców. Nierzadko obserwujemy również skrzywienie boczne kręgosłupa. Wraz z postępem choroby kręgosłup usztywnia się, zmniejsza się ruchomość kręgosłupa i choremu trudno jest wyprostować się. Choroba rozwija się parę lat, a z czasem cała postawa staje się nieprawidłowa. Pojawia się wysunięcie głowy i barków do przodu, zapadnięcie i deformacja klatki piersiowej, pogłębienie lordozy z nachyleniem do przodu miednicy. Dochodzi przez to do nierównowagi napięć mięśniowych. Niektóre mięśnie są przykurczone, a niektóre nadmiernie rozciągnięte. Pogarsza się ruchomość klatki piersiowej i przez to obniża się pojemość życiowa płuc. Chorobie mogą towarzyszyć bóle kręgosłupa piersiowego, lędźwiowego i karku, szczególnie podczas aktywności fizycznej i pod koniec dnia.
Zaawansowanie choroby różni się bardzo u poszczególnych pacjentów, od postaci widocznych tylko w obrazie RTG kręgosłupa wykonywanego z innego powodu, aż do postaci wymagających leczenia gorsetem ortopedycznym. W skrajnych przypadkach wymagających korekcji operacyjnej deformacji z powodu zaburzeń oddychania lub zaburzeń neurologicznych.
Jak przebiega choroba Scheuermanna?
Początkowo w kręgosłupie dochodzi do destrukcji trzonów kręgowych i pojawienia się charakterystycznej przygarbionej postawy. Z biegiem czasu procesy destrukcyjne ustępują i rozpoczyna się proces gojenia. Po uzyskaniu dojrzałości kostnej, co u chłopców obserwujemy ok. 16-17 roku życia, stopień deformacji kręgosłupa stabilizuje się, a wada postawy ulega utrwaleniu.
Po tym okresie bardzo ciężko jest już skorygować postawę. Na skutek przeciążeń w obrębie zaburzonych krzywizn kręgosłupa, wcześnie, bo już ok. 17-18 roku życia dochodzi do powstania zmian zwyrodnieniowych. Zaczynają pojawiać się również dolegliwości bólowe. Dość często zdarza się, że dopiero u dorosłych osób z powodu diagnostyki bólów kręgosłupa zostaje postawione rozpoznanie choroby Scheuermanna przebytej w wieku młodzieńczym.
Jakie badania wykonuje się w chorobie Scheuermanna?
Rozpoznanie choroby stawia się na podstawie wywiadu, również rodzinnego, oraz zdjęcia RTG. Badanie to obrazuje opisane powyżej nieprawidłowości w budowie kręgów. W niejednoznacznych lub zaawansowanych postaciach wykonuje się badanie rezonansem magnetycznym. Obrazuje ono dobrze zmiany w trzonach kręgów i dyski oraz korzeń i struktury nerwowe w kanale kręgowym. Struktury te mogą być uciśnięte przez deformację kręgosłupa i powodować uciążliwe bóle o charakterze miejscowym lub promieniujące do klatki piersiowej i kończyn. Pacjentów kieruje się na badanie spirometryczne, oceniające funkcję płuc.
Jak wyleczyć chorobę Scheuermanna?
W większości przypadków stosuje się leczenie zachowawcze, które jest najbardziej skuteczne, jeśli rozpocznie się je wcześnie, przed uzyskaniem dorosłości kostnej czyli przed 16-17 rokiem życia. Celem jest skorygowanie wadliwej postawy i stworzenie warunków dla regeneracji zmian w kręgach poprzez:
- zmniejszenie przykurczy mięśniowych,
- wzmocnienie mięśni rozciągniętych,
- uruchomienie usztywnionych odcinków kręgosłupa,
- zniesienie dolegliwości bólowych,
- ustabilizowanie i utrwalenie uzyskanej skorygowanej postawy,
- poprawa pojemności życiowej płuc,
- poprawa wydolności fizycznej.
Należy zgłosić się do lekarza rehabilitacji, który wykona niezbędne badania diagnostyczne. Ważnie jest aby zróżnicować, czy jest to tylko wada postawy w postaci pleców okrągłych, czy choroba Scheuermanna. Następnie pacjent kierowany jest do fizjoterapeuty na cykl rehabilitacji specyficzny dla kifozy młodzieńczej.
W tym celu stosuje się:
- ćwiczenia wg specjalnych technik z fizjoterapeutą,
- zabiegi fizykalne (pole magnetyczne, laser, elektroterapię, Sollux),
- masaże kręgosłupa i klatki piersiowej,
- terapię manualną,
- kinesiotaping.
Fizjoterapeuci leczący chorobę Scheuermanna powinni posiadać certyfikaty specyficznych metod rekomendowanych przez SOSORT – Międzynarodowe Towarzystwo Leczenia Ortopedycznego i Rehabilitacyjnego Skolioz. Kontrole lekarskie wykonuje się co 3-6 miesięcy.
Leczenie Choroby Scheuermanna gorsetem ortopedycznym
W zaawansowanym przypadku, kiedy kifoza przekracza 50 stopni kąta Cobba, same ćwiczenia nie są w stanie skorygować deformacji. Do leczenia włącza się tzw. gorsety ortopedyczne ekstensyjne. Terapia gorsetem jest zawsze prowadzona równolegle z fizjoterapią. Gorsety zbudowane są z tworzywa termoplastycznego, które podczas wykonywania gorsetu dopasowuje się idealnie do ciała pacjenta stojącego w pozycji skorygowanej tj. mocno wyprostowanej. Nosi się je ok. 16-23 godz. na dobę do okresu uzyskania dojrzałości kostnej. Pacjent śpi w gorsecie i nosi go również w ciągu dnia przez zalecaną przez lekarza liczbę godzin. Efektem noszenia gorsetu jest zmniejszenie kąta Cobba kifozy, poprawa postawy, zmniejszenie defektu kosmetycznego, ustąpienie bólów kręgosłupa.
Około 17 roku życia u chłopców gorset zaczyna być stopniowo odstawiany przez kilka miesięcy i obserwuje się czy nie doszło do nawrotu deformacji. Postawa dzieci leczonych gorsetem jest znacznie lepsza niż nieleczonych. Najczęściej wyjście np. na plażę nie łączy się już ze stresem. Dolegliwości bólowe są w życiu dorosłym mniej odczuwane. W większości przypadków nie dochodzi do znacznego pogorszenia wymagającego wykonania zabiegu operacyjnego. Zabieg operacyjny polega na skorygowaniu deformacji kręgosłupa poprzez założenie na stałe metalowego implantu.
