Nerwy obwodowe są strukturami przewodzącymi bodźce nerwowe pomiędzy mózgiem i rdzeniem a poszczególnymi częściami ciała (organami wewnętrznymi, mięśniami, skórą).
Choroby nerwów – neuropatie
W skład nerwu obwodowego wchodzą włókna:
- ruchowe,
- czuciowe,
- wegetatywne.
Uszkodzenie nerwów obwodowych jest neuropatią. Przyczyn neuropatii jest bardzo wiele. Objawy uszkodzenia zależą od rodzaju włókien, które zostały uszkodzone. Jeśli uszkodzony jest jedynie jeden nerw, stan taki nazywamy mononeuropatią. Jeśli wiele nerwów obejmujących prawą i lewą stronę ciała – polineuropatią.
Mononeuropatie
Przyczyną mononeuropatii jest najczęściej uraz nerwu (stłuczenie, przecięcie, złamanie kości, ucisk na występach kostnych przez guzy, wysięki). Nerw może być też uciśnięty przez gips, ortezę lub też podczas znieczulenia w czasie zabiegu operacyjnego. Objawy dotyczą jednej kończyny i mają charakter lokalny w zakresie unerwienia danego nerwu.
Do najczęstszych mononeuropatii należą:
- zespół cieśni nadgarstka,
- zespół rowka nerwu łokciowego,
- uszkodzenie nerwu strzałkowego w okolicy głowy strzałki,
- porażenie nerwu twarzowego.
Objawy zależą od rodzaju włókien, które uległy uszkodzeniu. Najczęściej uszkodzenia mają charakter mieszany.
Włókna czuciowe
Uszkodzenie włókien czuciowych objawia się parestezjami, czyli np. mrowieniem, pieczeniem, drętwieniem, kłuciem. Pojawiać mogą się też nerwobóle podobne do rażenia prądem. Z kolei na skórze pojawić może się zmniejszona wrażliwość na dotyk (niedoczulica) lub nadwrażliwość na dotyk (przeczulica), odczuwanie dotyku jako bólu. Na skutek braku czucia okolice te podatne są na skaleczenia i oparzenia.
Włókna ruchowe
Efektem uszkodzenia tych włókien może być niedowład (osłabienie siły mięśniowej) lub porażenie (brak możliwości poruszania) mięśni unerwionych przez dany nerw, a z czasem zaniki mięśniowe, skurcze mięśni. Brak koordynacji ruchów prowadzi do niezgrabności ruchowej, upadków, zaburzeń chodu, upuszczania przedmiotów z rąk.
Włókna wegetatywne
Uszkodzenie tych włókien objawia się zbyt dużą lub małą potliwością, przewlekłym niedokrwieniem, zmianami ucieplenia kończyny i zabarwieniem skóry (zblednięcie lub zasinienie). Pojawiają się też obrzęki oraz zaburzenia odżywcze.
Polineuropatie
Przyczynami polineuropatii są najczęściej choroby ogólnoustrojowe, np.:
- cukrzyca,
- nowotwory po chemioterapii,
- niedobory witamin z grupy B,
- nadużywanie alkoholu,
- zapalenie wirusowe i bakteryjne,
- choroby autoimmunologiczne,
- polineuropatie uwarunkowane genetycznie,
- idiopatyczne, czyli o nieznanej przyczynie.
Objawy są uogólnione, często somatyczne. Zaburzenia czucia dotyczą przede wszystkim stóp i dłoni – taki rozkład zaburzeń czucia nazywamy mianem „skarpetek i rękawiczek”. Obejmują one objawy takie jak: niedoczulica, przeczulica, mrowienie, drętwienie, cierpnięcie. Jako następstwo uszkodzenia włókien ruchowych obserwujemy niedowłady lub porażenia, pojawiające się przede wszystkim w stopach i goleniach. Stopy w czasie chodzenia mogą opadać, pacjent nie może chodzić na piętach lub palcach, często upada na skutek osłabienia siły mięśniowej i braku koordynacji ruchów. Pojawiają się mimowolne skurcze mięśni, pacjent ma trudności w ocenie z zamkniętymi oczyma w jakim położeniu jest jego kończyna. Podobne objawy pojawić się mogą również w przypadku rąk.
W niektórych polineuropatiach obserwujemy uszkodzenie włókien nerwowych autonomicznych, czyli odpowiedzialnych za unerwienie narządów wewnętrznych. Mogą towarzyszyć temu objawy, takie jak: zaburzenie rytmu serca, wzrost lub spadek ciśnienia krwi, omdlenia, zasłabnięcia po nagłym wstaniu z pozycji siedzącej. Nieprawidłowo motoryka jest pod postacią biegunek lub zaparć, zaburzenia oddawania moczu, nadmierna lub brak potliwości, zawroty i bóle głowy, przewlekłe niedokrwienie kończyn, dysfunkcje seksualne (impotencja, suchość w pochwie).
